Workshops in Kravica & Konjević Polje 2011-2012
In november 2011 en mei 2012 gaven Ilil Land-Boss (dramatherapeute en actrice) en Giselle Vegter (theatermaker) twee workshops aan kinderen en vrouwen in de dorpen Kravica en Konjević Polje in de regio Bratunac. Lees hier een verslag van ons werk.
Deze twee workshops zijn financieel ondersteund door het Hivos Fonds. Om ons werk in de toekomst structureel voort te zetten zijn we hard op zoek naar donoren. U kunt ons steunen met een donatie op rekeningnr. 198369573 t.n.v. Stichting Hotel Eldorado, Utrecht o.v.v. “workshops Bosnië-Herzegovina”. Heeft u vragen en/of suggesties, neem dan contact op via giselle@hoteleldorado.nl.
Kravica is een Servisch dorp en Konjević Polje heeft overwegend een Moslim bevolking, beide plaatsen liggen ten noorden van Bratunac. Zij delen één basisschool voor de kinderen, weliswaar gescheiden door twee gebouwen in de beide dorpen. De locale NGO’s “Maja” en “Jadar” werken nauw samen. Een bemoedigende samenwerking waar wij graag een bijdrage aan leveren.
Kravica is een gevoelige, omstreden plek. Ten tijde van de oorlog zijn er plunderingen geweest vanuit de Srebrenica enclave, waarbij Servische militairen en bewoners omkwamen. Later doodde het Servische leger 1000 tot 1500 Moslimmannen in een opslagplaats in dit dorp. In Konjević Polje vonden veel mannen de dood in hun vlucht uit de Srebrenica enclave, het dorp ligt op een strategisch kruispunt van wegen richting de toenmalige veilige zone Tuzla. (voor goede achtergrondinformatie over de dorpen toen en nu: kijk op www.wikipedia.com, “Kravica” en “Konjevic Polje”).
Nu leven in Kravica deels nieuwe bewoners, vluchtelingen van elders – en deels oude bewoners. Enkelen leven nog steeds in het vluchtelingenkamp. In Konjević Polje wonen overwegend teruggekeerde Moslimvrouwen met hun kinderen. In onze theaterworkshops brengen we de kinderen van beide dorpen samen, hierin ondersteund door een actieve leraar. Deze kinderen, officieel op dezelfde school, kennen elkaar niet tot nauwelijks en volgen deels ander onderwijs. Vooralsnog hebben we alleen met de vrouwen van Kravica gewerkt – maar is de eerste aanmelding vanuit Konjević Polje binnen gekomen. Bij ons volgende bezoek starten we een vrouwengroep aldaar en zullen we hen als de tijd daarvoor rijp is, samenbrengen met de vrouwengroep in Kravica. De vrouwen van beide dorpen ontmoetten elkaar al in gezamenlijke activiteiten, maar nog niet in een persoonlijkere context, zoals de dramatherapie groep. Wij doen dit werk reagerend op hun behoeften, en pogen geen dialoog van buitenaf te forceren (zie ook het artikel hiernaast over trauma therapie van David Becker).
Kinderworkshops
Ongeveer vijfentwintig kinderen namen deel aan de middagen waarin ze via theaterspel, improvisatie, beweging en tekenen zichzelf en elkaar konden ontdekken, leerden samenwerken en vooral plezier maakten. Ons lokaal was al gauw te klein voor de steeds groter groeiende groep enthousiaste kinderen. Aan het eind van de week was ‘de emotiebus’ absoluut favoriet en werden de oefeningen en theaterspelletjes uitgeprobeerd op het schoolplein. Naast groepsimprovisaties en spelletjes, werkten we met de kinderen aan hun persoonlijke creativiteit. In geleide fysieke improvisaties, vaak met de ogen gesloten, volgen ze hun innerlijke beelden en verhalen. Deze “fantasiereizen” worden daarna in een tekening vormgegeven. Aan de hand van afbeeldingen die een verhaal suggereren (kunstkaarten, foto’s, ansichtkaarten), een bepaalde spanning hebben, maakten de kinderen een eigen scène, in een tableau vivant. In deze oefeningen leren de kinderen het proces van waarneming: ieder kind toont alleen of met elkaar een tableau, de anderen kinderen geven het een titel, vertellen wat ze zien, of de vragen die het bij ze oproept. Tevens werkten we aan de verbeelding van emoties, het spiegelen van elkaar in een fysieke oefening en concentratie in groepssamenwerking; via ‘lopen in de ruimte’ volgens bepaalde patronen en het tegelijkertijd overgooien van meerdere ballen in een vastgelegde volgorde, moeten de kinderen zeer nauw samenwerken en opletten om de ruimte gevuld te houden en de ballen in de lucht. Naast het theaterwerk voerden we kringgesprekken uitgaande van de vraag ” wat zou ik hetzelfde houden en wat veranderen als ik koning of koningin van Bosnië-Herzegovina was”. Hieruit ontstonden interessante gesprekken over goed en kwaad, de wens van gelijkheid, wat je gelukkig maakt en van wie of wat je het beste kan leren. In deze gesprekken ligt de focus op het zelfstandig denken en kijken, de ruimte om je dingen te mogen afvragen en de veiligheid dit te delen met anderen. Deze gesprekken kregen voor ieder hun weerslag in een tekening of tekst, die de kinderen na het gesprek maakten.
Vrouwengroep
Ilil Land-Boss werkte in de ochtenden met een groep van zeven vrouwen in een drama-therapeutische workshop. Door middel van beweging en muziek werkte ze met hen aan het ontdekken van het lichaamsbewustzijn, de aandacht voor wat binnen ons leeft en het vertrouwen op en het versterken van het innerlijke kompas. De vrouwen -tussen de twintig en vijftig jaar- stonden zeer open voor het werk en putten hier energie en rust uit. Zoals één van de deelneemsters het verwoordde: “Ik voel nu veel meer adem”.
Het werk start met aandacht voor het lichaam en de ademhaling, door middel van beweging en begeleidt op muziek. Deze vorm van fysieke meditatie verbindt de deelnemers krachtig met hun lichaam en laat het denken los. Daarna wordt dat wat ervaren is, wat emoties kunnen zijn, zelfervaring, contact met de levensenergie, beelden of herinneringen, geïntegreerd in het maken van een tekening. Deze tekening is een manier om tastbaarder, zichtbaarder te maken wat in jou speelt. Vervolgens is er doorgewerkt aan spanningen in het lichaam, door aandacht te geven aan deze plekken en die in beweging te zetten. Deze oefening gebeurde ‘in dialoog’ met de eigen tekening, die aan de muur voor de deelneemsters hing. Ook is er gewerkt aan deze spanningsplekken met partners; authentic movement. De gespannen plek wordt in beweging gezet, terwijl de partner toekijkt, getuige is. Vervolgens voert de partner deze beweging op haar manier uit en verandert deze, waarmee de gespannen plek transformeert en wordt teruggegeven aan degene bij wie ze oorspronkelijk hoorde. Voor de deelneemsters was het een bijzondere ervaring hun eigen beweging, hun spanning, een fragment van het verhaal dat hun lichaam is, te observeren in het lichaam van iemand anders. Verder is er veel aandacht besteedt aan groepsvertrouwen, het mogen ontvangen van aandacht, het afgrenzen van je eigen ruimte, en het bewustzijn van de unieke persoonlijke kracht die in ieder aanwezig is.
Het bleek dat de behoefte aan dergelijk lichaamswerk, een onderdeel van de mogelijkheden van dramatherapie, zeer groot was. Het alledaagse leven van deze vrouwen bestaat uit hard werken om in een inkomen te voorzien en/of hun land te bewerken, de zorg voor hun kinderen en echtgenoot of de zorg als alleenstaande moeder. De herinneringen en ervaringen uit de oorlog laten diepe sporen na, al zijn al hun situaties verschillend. De huidige leefomstandigheden in dit gebied zijn niet gezond, waardoor zorgen snel tot stress leiden. Het ervaren van je levensenergie en intuïtie, het bewustzijn van je eigen grenzen en het kunnen rusten in jezelf biedt een perspectief. Het geeft de deelneemsters de mogelijkheid naast elkaar te plaatsen wat hen overkomen is, hoe de omgeving nu is en wat zij in henzelf aan krachtbronnen hebben. Het geeft mogelijkheden tot een andere waarneming van de realiteit waar ze in leven, en leidt de focus naar de positieve krachten die ook in hun leefwereld aanwezig zijn.
Deze workshops staan niet op zich, wij willen dit werk graag structureler voortzetten in de regio Bratunac. Naast Kravica en Konjević Polje werkte we eerder in Bratunac en Srebrenica (zie het project “Inside/Outside”). In de toekomst hopen we op verschillende plaatsen vertrouwen op te bouwen en waar mogelijk de groepen te verbinden, zodat het contact tussen de mensen en vooral de jongere generatie kan herstellen. Het is ons doel de bewoners in deze regio in hun welbevinden te versterken. De kracht van theater en dramatherapie is de veilige context waarbinnen de eigen emoties, verbeelding en de eigen creativiteit geopend en versterkt wordt. Deze bronnen helpen de eigenwaarde en bevorderen een gezonde blik op je omgeving en jezelf.
We danken de organisatie Maja en in het bijzonder Nada en Vesna voor de goede samenwerking aldaar.