Bosnië-Herzegovina – Tien jaar na Dayton
Misschien gaan wij nog winnen
Petra Catz
Freelance journalist
Petra Catz is bijna twintig jaar werkzaam op het terrein van mensenrechten en vluchtelingen. Tussen 2000 en 2001 was zij hoofd van de afdeling mensenrechten bij de OVSE in Sarajevo.
Bosnië-Herzegovina is een land van vele werkelijkheden. Er circuleren talrijke interpretaties van het verleden en in het verlengde daarvan evenzoveel visies op het heden. Geschiedenissen uit het verre en nabije verleden, de overwinningen en de nederlagen, worden ingezet zoals het betrokkenen het beste uitkomt met het oog op de ideologie die ze aanhangen of de toekomst die ze nastreven. Het is het land van de complottheorieën, het herschrijven van de geschiedenis en het vastbijten in het eigen gelijk.
Maar er is ook een andere, veel sympathiekere kant aan de Bosnische realiteit. Veel mensen zijn er namelijk ontroerend aardig en sociaal, op de meeste plaatsen hangt een ontspannen en vriendelijke sfeer. Overal spreken mensen je aan, helpen je, lopen met je mee en als je voor de tweede keer in het zelfde cafeetje komt word je als vaste klant begroet. Bosniërs hebben gevoel voor humor, ze kennen zelfspot en een mild soort cynisme, ze zijn trouw in hun vriendschappen.
Vijf jaar geleden woonden mijn partner en ik een jaar in Sarajevo omdat een van ons een baan had bij de OVSE. We reisden rond en zagen dat Bosnië niet alleen vol is van onontplofte mijnen, maar ook van overblijfselen van zeer uiteenlopende culturen en van prachtige landschappen. We zouden er nog vaak terugkeren. Ons overkwam wat we al bij zo veel buitenlanders hadden gezien: we gingen houden van het land. Vanwege de ontspannen mentaliteit en het gevoel van vrijheid omdat eigenlijk alles er kan. En óndanks de politieke uitzichtloosheid, de alomtegenwoordige rotzooi en de voortdurende ergernis dat er geen structuur of gezag is dat ervoor zorgt dat niet alles gewoon maar mag – want dat is de andere kant van de medaille.
Dit jaar verbleven we opnieuw een aantal maanden in Sarajevo – nu om te onderzoeken of we een cultuur-historische gids over het land zouden kunnen schrijven. Al rondreizend bestudeerden we het land, stukje bij beetje. Hieronder beschrijf ik enkele van die brokstukken, overigens zonder te willen pretenderen dat dit dan dé werkelijkheid van Bosnië-Herzegovina is.
Een analyse maken is niet eenvoudig. De Bosniërs houden er, zoals gezegd, geen eenduidige visie op na. Daarnaast is er het gezichtspunt van de internationale gemeenschap en dat is net zo min objectief als alle andere. De organisaties investeren veel geld en energie in het land. In de toonaangevende evaluatieve rapporten die ze produceren, beoordelen ze in feite de effecten van eigen werk. Ze hebben er dan ook belang bij ontwikkelingen positief te presenteren. Gelukkig zijn er ook allerlei ngo’s die de ontwikkelingen op de voet volgen en die de handen vrij hebben, zoals de actieve waakhond icg (International Crisis Group), het iwpr (Institute for War and Peace Reporting) en het in Londen gevestigde Bosnian Institute.
Lees hier het hele artikel Tien jaar na Dayton – Petra Catz