juli 10, 2010
Aankomen op 10 juli
Ik kom een dag voor de Memorial Day (11 July Srebrenica) in Bratunac aan. Lang getwijfeld of zo kort van tevoren wel verstandig was. Het vliegtuig is helemaal vol. Bosniërs gaan terug voor vakantie en/of de herdenking(en). In het busje van airport naar Bratunac (drie uur rijden) vertelt iemand hoe het gisteren ineens stil werd op straat in Sarajevo. Geen verkeer meer. Verbaasd stonden ze langs de weg, twee trucks komen langs. Daarin de 775 lichamen van de mensen die morgen begraven gaan worden in Potocari. Er werden bloemen op de trucks gegooid. De trucks rijden door Bosnië en komen morgen aan. Elk jaar worden nieuw geidentificeerde slachtoffers begraven. Dit jaar zijn het er veel, er was afgelopen jaar meer personeel en de grens van 70 % zekerheid (dat het de juiste persoon is) is verlaagd naar 40 of 50 %. Het is de 15e herdenking. Twee weken geleden is opnieuw een massagraf bij Srebrenica ontdekt. Bouwvakkers kwamen met uitgegegraven zand voor een nieuw gebouw terug de stad in, toen ze ontdekten dat er botten in zaten. Van de meer dan 8000 vermisten zijn er ongeveer 3500 begraven. Alle anderen zijn nog steeds vermist, en de locatie svan de graven deels onbekend. Ik merk dat ik nog niet helemaal besef waar ik heen ga morgen. Vlakbij Bratunac loopt het verkeer vast, stapvoets verder. De mars is aangekomen, de mensen die de tocht teruglopen van Tuzla naar Srebrenica (de omgekeerde weg van de toen vluchtende mannen). Voor ons een klein ongeluk, een lading frambozen ligt over de straat, een oude man wordt opgevangen door zijn airbag. Het verkeer hier is hell voor een brave Hollandse. Bosnië heeft verzocht de Wereldcup finale morgen te verplaatsen, vanwege de herdenking. Hier (nog) geen spoor van voetbal. Laat staan oranje. We komen aan bij Biba, fijn weerzien. Aan de Drina staat ineens een concreet groot houten huis, haar aanstaand restaurantje. Het ziet er prachtig uit. Haar huis is helemaal ingericht en schoon voor gasten. Zes beveiligers voor de herdenking overnachten hier. Gisteren heeft ze gekookt voor Oostenrijkse officials. Er komen 60.000 mensen. Bratunac is vol, levendig, onwetend zou je zeggen “gezellig hier”. Aan de overkant van de Drina luide muziek van een popfestival. Een Servisch stadje plant vanavond een rock concert. Nee, geen toeval. Muhamet legt ons uit hoe het morgen zal gaan. Vroeg opstaan. Koffie bij Biba, die speciale koeken bakt. We rijden tot Bratunac en zullen te voet naar Potocari lopen. Rijden is niet mogelijk, te volle weg. Biba zal niet mee gaan, te emotioneel. Ze twijfelt. Daarom misschien de koeken. Die meegeven is ook een manier van erbij zijn. Ik besef me ineens dat ik morgen bij een islamitische begrafenis van 775 mensen aanwezig zal zijn. Ik dacht steeds aan een officiele ceremonie, maar het is natuurlijk een enorme begrafenis die de hele dag en misschien langer zal duren. 775 mensen begraaf je niet op 1 dag. We slapen bij Muhamet, een groot huis. Het was van zijn zuster die vorig jaar stierf. Eigenlijk gelukkig voor haar, vertelt hij, ze had vier kinderen en haar man verloren. Ook achter hem schuilt dat grote verhaal. Hij noemt het “de catastrofe.” Ben blij dat we morgen gaan lopen, dan kan ik er nog aan wennen.