Archief van: oktober 2017

oktober 15, 2017

Tien punten om polarisering te breken

Door Giselle Vegter

Wat te doen tegen al die subtiele en grove vormen van uitsluiting en polarisering die ik om me heen meemaak?  Ik voel onmacht en ik ben niet de enige. Mijn pogingen er iets van te zeggen mompelen weg, omdat mijn tegenover eenvoudige taal en duidelijke oplossingen van me wil. Soms raak ik verstomd door de woede die ik in de ander zie. “Ze moeten met hun poten van Zwarte Piet afblijven en wat hebben ze hier überhaupt te zoeken!” Het is niet alleen deze enkeling. Het taalgebruik over diversiteit en verschil werd de laatste jaren snel platter en ongenuanceerder. Ook de NOS spreekt tegenwoordig in zijn nieuwsberichten over “gelukszoekers”, alsof dit een normale term is. Alsof  ‘t niet gaat om mensen die asiel aanvragen als bescherming tegen onderdrukking, een vergeten oorlog, of een vorm van armoede door sociaal onrecht die ervoor zorgt dat je je kinderen niet kan voeden.  De politiek geeft naar mijn mening al lang ‘t verkeerde voorbeeld. Sinds de regeringen van de laatste jaren openlijk tevreden zijn over hun inhumane vreemdelingenbeleid en deze nog strikter gaan maken, is de legitimatie voor de uitsluiting van vreemdelingen en anderen die “anders” lijken, compleet.

Als je kijkt naar de 8 fasen op weg naar een genocide, bevindt Nederland zich in fase 3, die van de ‘”dehumanisering”. Dit is mijn persoonlijke mening, maar ik zeg niets geks. We zien allemaal dat bepaalde groepen  behandeld worden als minderwaardig en vijandelijk. Dit is normaal geworden en we wennen eraan.  Zo had ik in een socratisch gesprek een mevrouw met hoofddoek aan tafel, die één keer per week meemaakt hoe haar (bewust) vriendelijk groeten op straat vijandig wordt beantwoord. Regelmatig moet zij horen: “Rot op naar je eigen land”. Haar dochter van zestien, net als haar moeder hier geboren (!), zwijgt beschaamd en onmachtig. Wie kan hier zijn schouders werkelijk over ophalen?

(Toelichting: Fase 3 is de fase waarbij een democratie alert moet worden.  Fase 1 “classificeren” en fase 2 “symboliseren” zijn normaal voor een samenleving. Fase 4 is de organisatie en incidenten van geweld, fase 5 de polarisering en het toepassen van andere regels voor bepaalde groepen, fase 6 de voorbereiding van georganiseerd geweld, fase 7 het geweld/de verdrijving/ vernietiging en fase 8 tenslotte, de ontkenning (bron: www.genocidewatch.com) Ik stel niet dat Nederland op weg is naar genocide. Maar wel naar polarisatie en incidenten van geweld en voortschrijdende goedkeuring van uitsluiting door de wijze waarop teveel politici spreken en handelen.)

Wat te doen? Ik zou willen dat we over de dingen kunnen praten zoals ze zijn: complex, ambivalent, confronterend en dus, menselijk. Ik vind – zoals vaker- goede hulp bij Carolin Emcke, met haar boek “Gegen den Hass”, “Tegen de haat” (zie literatuur en inspiratie). Emcke is journalist en filosoof en ontving in 2016 de Vredesprijs in Duitsland. Ik geef een aantal van haar ideeën hier in eigen woorden door. Omdat haar argumenten duidelijke handvatten geven aan iedereen die de latente vreemdelingenhaat wil herkennen en wil breken. Ik vat ze in 10 punten samen.

1. Zaai twijfel. Emcke stelt als eerste dat mensen die haten, zich kennelijk zeker voelen in hun mening. Openlijk twijfelen aan deze mening en vragen stellen, loont. Het ondermijnt meteen deze zekerheid. Op de “boze burger” en zijn hatende gevoelens afgaan, werkt vooral, door dat te doen wat de boze burger vergeet: precies te kijken naar wat er aan de hand is, onderscheid en nuance aan te brengen en zelftwijfel in te zetten. Hoe kan je zeker weten dat de buurvrouw met hoofddoek iemand is om te mijden? Waar is dat op gebaseerd? Hoe zou ‘t voelen als zij jou openlijk ontwijkt? etc.

2. Het is niet normaal. Het ongeremd en openlijk uiten van onderbuikgevoelens, platte vooroordelen en haat, is niet normaal. Het is ‘t naar buiten keren van ressentimenten, angst, onmacht. Het is gevaarlijk en brengt geen vooruitgang. Met alle begrip hoe moeilijk deze wereld kan zijn of overkomen, ongeremd spuwen is onacceptabel. En daar kunnen we elkaar op aan spreken, door dit gedrag te benoemen en te weigeren. Subtiel spuwen trouwens ook.

3. Het wordt gestuurd. Laten we beseffen dat haat in een polariserende samenleving gestuurd wordt. Door bepaalde politieke partijen en mee bewegende media. Onrust is er, angst en zorgen ook. Maar dat hoeft niet tot polarisatie te leiden. Het zijn degenen die in ‘t openbaar spreken, die deze gevoelens kanaliseren en tot een werkelijkheid maken. Polarisatie ontstaat niet zomaar, het is niet iets dat “gebeurt”. Het wordt gecreëerd tot een werkelijkheid, als “iets dat zo is”. ‘t Helpt de structuren en mechanismen die haat faciliteren, beter te begrijpen.

4. Het gaat over iets anders. Het werkelijke probleem in tijden van vreemdelingenhaat, is de noodzaak aan en het nog ontbreken van een programma dat sociale ongelijkheid diepgaand verandert.  Een enorme, maar niet onmogelijke uitdaging. Daar kan je het gesprek ook naartoe leiden.

5. Luister en groet. De mensen die aan de uitsluiting en de vreemdelingenhaat zijn uitgeleverd, verliezen vertrouwen en oriëntatie op hun plek in de samenleving. Zij staan de hele tijd in de verdediging en trekken zich terug. Simpel gebaar met grote werking: blijf  juist hen groeten op straat. (Bekend voorbeeld van 100 jaar terug : “Als eerste stopte het groeten”). Of ga vaker een gesprekje aan waar het zich voordoet. En luister veel.

6. Menselijkheid als norm verdedigen. Het gesprek zo voeren, dat niet degene die opkomt voor de groep in de verdrukking zich moet rechtvaardigen, maar degene die deze vanzelfsprekendheid weigert. Menselijkheid is de norm. Onmenselijkheid kan nooit een uitgangspunt zijn.  De veel gebruikte opmerking “dat het bij mensen hoort om zich in de eigen groep te verschansen” niet als argument accepteren dat dit dan ook tot uitsluiting mag leiden. Natuurlijk is dat een waarheid en sociale onrust een reëel feit – maar dat zegt niets over hoe je er mee omgaat. Daarin ben je vrij.  Emcke stelt heel mooi:

“Haat en geweld in hun functie beschouwen betekent ook altijd te laten zien waar iets anders mogelijk is, waar je anders kan beslissen, waar je tussen beide kan komen en waar je niet aan mee doet.”( Emcke, p. 19, Gegen den Hass, 2017 Fischer Verlag).

7. Sta stil bij wat voor samenleving je wil. Vergewis je ervan dat een open, humane omgang met elkaar willen bereiken een beter streven is dan het te willen ondermijnen. En dat hiervoor staan en het toepassen, werkt.

8. De mogelijkheid en de macht ligt bij velen. Emcke is van mening dat iedereen ertoe in staat is  “de hatenden” de ruimte te ontnemen en hun object van haat een menselijk, genuanceerd gezicht te geven en daartoe ook “bevoegd” zijn. Het laat zich niet delegeren. Het zijn de burgers onder elkaar die deze macht hebben.

“Hen bij te staan, die worden bedreigd omdat ze er anders uitzien, anders denken, anders geloven of anders liefhebben, vraagt niet veel. Het zijn kleinigheden die het onderscheid maken en die de sociale ruimte open houden voor diegenen, die daaruit worden geweerd. Misschien is dat het belangrijkste gebaar tegen haat: zich niet op zichzelf terug laten werpen. Zich niet in het private, zwijgende, veilige van de eigen leefwereld laten terugdringen. Misschien is de belangrijkste beweging die vanuit onszelf, naar buiten toe. Op de anderen af. Om met hen samen de sociale en publieke ruimte open te houden.” (Emcke, p. 20, Gegen den Hass, 2017 Fischer Verlag).

9. Alles heeft werking. Elke handeling, elk gebaar, begroeting, actie, tekst, voorstelling, brief, Facebookbericht, vraag – draagt bij. Ook al staat daarnaast een grote, onbepaalde beweging van polarisatie in ons land en in Europa. Je weet nooit welke onvermoede werking jouw opmerking of gebaar heeft. En hoe deze door anderen wordt overgenomen.

10. Draai ‘t om en vraag door. Om gesprekken licht te houden en recht te doen aan de gevoelens van m’n gesprekspartner, draai ik dingen om. Bijvoorbeeld door iemand te vragen hoe hij of zij zichzelf zou voelen in de positie van de vreemdeling. Of in te gaan op de voorgestelde oplossing. Wat lost die precies op?

 

 

 

Categorieën: Uncategorized